ZARARLI ALISKANLIKLAR
BAGIMLILIK
Bagimlik Egilimi Gösterenlerde Kisilik Özellikleri: Bagimlilik egilimi gösterenlerde kisiligin temel çizgilerini ve özelliklerini veren ve kisilikle iç içe olan " ben " ya da " benlik " bozulmustur. Bu nedenle kisiligin iç ve dis dünya ile iliski kurmasi, uyum saglanmasi çok zor, hatta imkansizdir. Bagimlinin Taninmasi: Uyusturucu yada uyarici kullanmaya baslamis olan bir gencin disariya yansiyan kimi belirtileri iyice izlenip degerlendirildigin de, durum bir ciddi bir bagimliliga dönüsmeden ve çözümü güç sorular ortaya çikmadan yardim olanagi bulunabilir.
Genel belirtiler söyle özetlenebilir:
- Birden bire ortaya çikan davranis degisiklikleri.
- Zaman zaman ortaya çikan asiri sinirlilik, gereksiz tepki, aşırı endişe, kaygı, sıkıntı ya da neşe durumu.
- Dalginlik, zaman zaman dalip gitme.
- Sabit ve donuk bakis.
- Uyuklama
- Uyku bozukluklari, gündüz uyuklama gece uykusuzluk.
- Halsizlik, yorgunluk.
- Isteksizlik.
- Kabizlik.
- Yüzde solukluk.
- Göz bebeklerinde daralma.
- Gözde kanlanma.
- Agizda kuruluk, salyada azalma.
- Konusmada güçlük peltek konusma.
- Ellerde titreme.
- Yürümede dengesizlik.
- Terleme.
- Alisilagelmis arkadas çevresi disinda yeni arkadaslar edinme.
- Çevre degistirme.
- Sorumluluktan kaçma.
- Asiri para harcama.
Hangi Maddeler Bagimlilik Yapar?
Afyon, afyon türevleri, morfin, kodein, eroin; bunlar aliskanlik tutsaklik bagimlilik yaratir. Günülük yasami sürdürmek için mutlak alinmasi gereklidir. Alinan miktarin günden güne artirildigi görülür. Kestirildikten 4- 5 Saat sonra yoksunluk belirtileri ortaya çikar. Barbiturat tipi uyku ilaçlari, alkol ve sükunet veren trankilizanlar bulunmaktadir. Bunlar bagimlik yapar. Kesildiklerin de, 20 – 24 saat içinde yoksunluk belirtileri görülür. Amfetamin ve diger uyaricilarin yaptigi aliskanlik sonucu geçici ve kalici ruhsal bozukluk ortaya çok sik çikar. Bu bozukluklar sizofreniye çok benzer. Hallüsinasyon yaratan LSD, meskalin gibi maddelerde esrara benzer tipte bagimlilik yapar. Güncel olarak ülkemiz için sorun olan maddeleri el kol disinda iki grup içinde toplayabiliriz.
A – Tedavi amaciyla kullanilan, eczanelerde satilan ilaçlar;
- Barbituratli ilaçlar
- Barbituratli agri kesiciler
- Yatistirici ilaçlar
- Afyonlu ilaçlar
- Kodeinli öksürük ilaçlari
- Uyaricilar
B – Tedavi amaciyla kullanilmayan, kaçak olarak satilan maddeler:
- Esrar
- Eroin
- Kokain
- LSD
- Uyaricilar
Bagimliligin Önlenmesi: Gençleri alkol, uyusturucu ve uyarici maddelere karsi korumak ve tedavi olan bagimlilarin yeniden bu tür maddeleri kullanmasini engellemek için bos zamanlarin iyi ve yararli biçimde degerlendirilmesi gereklidir. Özellikle gençlik çaginda dinlenmenin, eglenmenin, bos zamani degerlendirmenin ruh sagligi ilkelerine uygun biçimde yapilmasinin kisilik gelisimine olumlu ve önemli katkilari olur. Bu nedenle ilkögretimde ve ortaögretimde çok sinirli olan kol faaliyetleri yaygin egitimin bir parçasi olarak genisletilmeli ve etkin duruma getirilmelidir. Ayrica, okullarin çesitli olanaklarindan, beden egitimi ve toplanti salonlarindan, ögrencilerin ve çevre gençlerinin devamli yararlanabilecegi çözümler getirilmelidir.
ALKOL
En fazla kullanilan bir uyusturucu türüdür. Serbestçe üretilip satilmasi kolay. Temin edilmesine yol açmakta bu da alkol alinip satilmasini kolaylastirmaktadir. Bu yayilmada biranin satisini artirmaktadir. Alkolün baslangicinda hafif hafif alinmaya baslanmasi daha sonra alkoliklik derecesine götürebilmektedir. Ülkemizde gençlerin çogu alkole birayla basliyor. Alkolizmi artiran toplusal nedenlerin basinda alkolü içeceklerin reklami ve bu içeceklerin kullanildigi yerlerin çoklugu gelir. Alkolik Olma Riski Yüksek Gençler: Ailesinde, özellikle anne ve babasinda alkolik olan, yikilmis, parçalanmis aileden gelenler, kültür bakimindan gelismemis ama ekonomik düzeyi yüksek ailelerden gelenler, ruhsal gelisme dönemlerinde takinti ve saplantisi olanlar, sürekli ruhsal sorunu ya da hastaligi olanlar. Topluma güç uyum saglayanlar, alkole karsi dayanikli olanlar. Alkolün Bedensel Ve Ruhsal Etkisi: Alkol kana hizla karisir, emilmesi ve kandan atilmasi zor oldugunda kanda uzun süre kalir. Alkol, degisik organlarda degisik etkiler gösterir. Deride çabuk buharlastigi için, sogutucu etkisi vardir. Ates düsürür kir ve pislikleri eritir ve temizler antiseptik olarak kullanilir. Mide – bagirsak kanali: Mide salgisi artar, bulanti ve kusma artar. Dolasim sistemi: Az miktarda alkol, çevresel inçe kan damarlarini genisletir. Yüzde ve boyunda kizarma olur kalp atimi sayica artar. Idrar miktari artar. Karaciger: Alkol, karacigerde enzim, vitamin ve protein metabolizmasina olumsuz yönde etkiledigi için bu maddelerin eksikligine bagli görüntüler görülebilir.
Alkol Kullaniminin Nedenleri:
- Zayif karaktere sahip olma ve baskalarini kolayca etkisi altinda olma.
- Alkolün çok zaman moda veya bir taklit olarak bireyi pençesine almasi, gelismemis ve zayif karakterli insanlarin kisa bir sürede alkole teslim olmasi.
- Alkollü içkiye tesvik ve tavsiyenin etkisi arkadaslar arasinda yapilan toplantilarda içki içmeyenleri küçümsemesi, hakir görülmesi.
- Anne – babanin yanlis tutumu.
- Okulda bu konuda ögrencilere yeterince bilgi verilmemesi.
Alkol Kullanimi Sonucunda Bireyde Meydana Gelen Degisiklikler: Nese durumu artar, taskinlik olur, halsizlik durumu azalir. Alkol oranin artmasi sonucu asiri kaygi ve sikinti bilinç bulanikligi öfke kizginlik görülür. Bulanti kusma ve kalp vurum sayisi artar ve bozulur. Zaman zaman saldirganlik ortaya çikar.
ÖNERILER
- Alkol satilan yerlerin azaltilmasi.
- Ögrencilerin zararli aliskanliklar konusunda yeterli bilgi verilmesi,
- Ögrencilere bos zaman etkinlikleri hakkinda bilgi verme,
- Ögrencilerin sorunlari ve problemlerini ciddiye alip onlarla ilgilenme,
- Anne ve babalari alkol bagimliligi hakkinda bilgi verme.
SIGARA
Yapilan arastirmalarda, gençlerin özdeslesme döneminde sigaraya basladiklarini ve bu süreç içinde sigaraya alistiklarini saptanmistir. Gençlik çaginda sigaraya baslama nedenlerini toplaya biliriz.
- Toplumdan kaçma egilimi
- Kaygi sikinti
- Arkadas etkisi
- Merak
- Özenti
- Özdeslesme
- Sinirsiz özerklik
- Yetkiye baskaldirma
- Güvensizlik
- Yetersizlik
- Karsi cinsle iliski kurma
- Sorumluluktan kaçma
- Belirli bir nedene bagli olmayan
Gençlerin sigara içmesi, özdeslesme döneminde büyüklere benzeme onlar gibi olmak egilimi ile baslar. Sigaraya yeni baslayan biri pes pese sigara içerse nikotin zehirlenmesi olur. Bulanti ,kusma,bas agrisi, kalp vurum sayisinda bozukluk, kan basinci degisiklikleri gibi belirtiler Sigara dumanindaki zehirli maddeler bir çok organda çesitli hastaliklara ve kansere yol açar. Basta akciger kanseri olmak üzere, dil, solunum yollari, girtlak pankreas, idrar torbasi ve böbrek kanserlerinin gelismesinde baslica etkenlerden birisi sigara gösterilmistir.
SIGARAYI BIRAKMA
Sigara aliskanligi ve bagimliligindan kurtulmak bu konuda kesin ve içten karar almaktir. Alinan karar çevreye ve kendisine karsi yutturmaca olmamalidir. Uygulamada, önce sigaranin ne amaçla içildigi durumlarda daha çok gereksinim duyuldugu saptanmali olanaklar elverdiginde bunlardan uzak kalmaya çalisilmalidir. Sigara ihtiyaç duyuldugunda, onun yerine agza seker leblebi atilabilir. Sigara içilen yerlerde uzun süre kalinmamali sik sik az ve sulu yiyecekler alinmalidir. Egitime ve spora önem verilmeli sigaranin sagligi bozacagi türlü hastaliklara yol açacagi ve yasami kisaltacagi unutulmamalidir.
ÖNERILER
1. Anneler hamilelik döneminde sigara kesinlikle kullanmamalidirlar.
2. Anne ve babalar çocuklarin yaninda sigara içmemelidirler.
3. Ögretmenler çocuklara örnek teskil edip, çocuklarin görebilecekleri yerlerde sigara kullanmamalidirlar.
4. Spor faaliyetleri mümkün oldugunca artirilmalidir.
5. Çocuk ve gencin gizli gizli sigara içtigi sezinlenirse ona darilip kizmadan, karsilikli oturup konusulmalidir.
6. Anne – babadan biri ya da her ikisi de sigara kullaniyorsa bu aliskanligin nedenleri ve zararlari bir söylesi havasi için de aktarilmalidir.
7. Gençlik çagina yaklastikça ana babalarda ögretmenlerde yüz yüze açik seçik konusarak sigaranin zararlari anlatilmalidir.
DIGER UYUSTURUCU VE ZARALI ALISKANLIKLARIN TUTSAGINA DÜSMEMEK IÇIN ÖNERILER
1. Denemek amaciyla veya az miktarda kullanmak niyetiyle dahi olsa zararli aliskanliklardan uzak durun.
2. Çesitli nedenlerle her hanegi ve agriniz oldugunda size teklif edilen her ilaci doktora danismadan hemen kullanmayin. Içinde aliskanlik yapan maddeler olabilir. Bu sekilde uyusturucuya baslayanlar mevcuttur.
3. Uyusturucu haplar özeklikle ögrencilere zihin açici haplar olarak bu isin ticaretini yapanlar tarafindan sunulmaktadir. Masum bir nedenle aldiginiz bir haptan kendinizi bir daha kurtaramaya bilirsiniz.
4. Silgi, tutkal, uhu, daksil ve bunun gibi sentetik maddeleri koklamayin. Aliskanlik yapar.
5. Problemlerinizi güvenebileceginiz. Insanlarla baylasin ve onlara danisin. Bu sevdiginiz bir ögretmeniniz, anneniz, babaniz, akrabaniz, veya olgun bir akli basinda bir arkadasiniz olabilir.
6. Hayat her zaman sizin durumunuzda olan ve daha kötü olan insanlari göz önüne getirin.
7. Çesitli spor, sanatsal ve egitici kol faaliyetlerine katilarak bos zamanlarinizi iyi bir sekilde degerlendirin.
8. Bol bol kitap okuyarak kendinizi yetistirin. Her yönden bilgili ve kültürlü bir insan olmaya çalisin. Bu kendinize olan güveninizin artmasini saglar.
9. Çesitli eglence yerlerinde, kötü ortamlardan ve arkadas gruplarindan uzak durun. Arkadas seçiminde seçici olun.
10. Hayatta mutlaka bir amaciniz olsun ve planli bir sekilde yasamaya çalisin. Amaçlarinizi ve kendinizden beklentinizi iyi ayarlayin.
11. Sorumluklarinizin bilincinde olun ve yerine getirmeye çalisin ancak bu sekilde hayatiniz anlam deger kazanir.
12. Kendinizi oldugunuz gibi kabul edin. Fakat olumlu yönde degisebilecek ve gelisebilecek yönlerinizi degistirin ve gelistirin.
Sevgili Annecigim, Babacigim...
Bütün duygu ve düsüncelerimi dile getirebilseydim, size sunlari söylemek isterdim; Sürekli bir büyüme ve degisme içindeyim. Sizin çocugunuz olsam da sizden ayri bir kisilik gelistiriyorum. Beni tanimaya ve anlamaya çalisin. Deneme ile ögrenirim. Bana ayak uydurmakta güçlük çekebilirsiniz. Bana oyunda, arkadaslikta, ve ugraslarimda özgürlük taniyin. Beni her yerde, her isimde koruyup kollamaya çalismayin. Davranislarimin sonuçlarini kendim görürsem daha iyi ögrenirim. Bana yanilma payi birakin. Kendi isimi kendim görmeye alistirin. Büyüdügümü baska nasil anlarim? Büyümeyi çok istiyorsam da ara sira yasimdan küçük davranmaktan kendimi alamiyorum. Bunu önemsemeyin. Ama siz beni simartmayin. Hep çocuk kalmak isterim sonra. Her istedigimi elde edemeyecegimi biliyorum. Ancak siz verdikçe almadan edemiyorum. Bana yerli yersiz söz de vermeyin. Sözünüzü tutmayinca sizlere güvenim azaliyor. Bana kesin ve kararli davranmaktan çekinmeyin. Yoldan saptigimi görünce beni sinirlayin. Koydugunuz kurallar ve yasaklarin hepsini begendigimi söyleyeyim. Ancak, hiç kisitlanmayinca ne yapacagimi Sasiriyorum. Tutarsiz davrandiginizi görünce hem bocaliyor, hem de bundan yararlanmadan edemiyorum. Beni dinleyin. Ögrenmeye en yatkin oldugum anlar, soru sordugum anlardir. Açiklamalariniz kisa ve açik olsun. Ögütlerinizden çok davranislarinizdan etkilendigimi unutmayin. Beni egitirken ara sira yanlislar yapabilirsiniz. Bunlari çabuk unuturum. Ancak birbirinize saygi ve sevginizin azaldigini görmek beni yaralar ve sürekli tedirgin eder. Çok konusup çok bagirmayin. Yüksek sesle söylenenleri pek duymam. Yumusak ve kesin sözler bende daha iyi iz birakir. "Ben senin yasinda iken..." diye baslayan söylevleri hep kulak ardina atarim. Küçük yanilgilarimi büyük suçmus gibi basima kakmayin. Beni, korkutup sindirerek, suçluluk duygusu asilayarak uslandirmaya çalismayin. Yaramazliklarim için beni kötü çocukmusum gibi yargilamayin. Yanlis davranisim üzerinde durup düzeltin. Ceza vermeden önce beni dileyin. Suçumu asmadigi sürece cezama katlanabilirim. Beni yeteneklerimin üstünde islere zorlamayin. Ama basarabilecegim isleri yapmami bekleyin. Basarmam için beni destekleyin. Hiç degilse çabami övün. Bana güvendiginizi belli edin. Beni baskalariyla karistirmayin; umutsuzluga kapilirim. Benden yasimin üstünde olgunluk beklemeyin. Bütün kurallari birden ögretmeye kalkmayin. Bana süre taniyin. Yüzde yüz dürüst davranmadigimi görünce ürkmeyin. Beni köseye sikistirmayin, yalana siginmak zorunda kalirim. Sizi çok bunalttigim sirada bile sogukkanliliginizi yitirmeyin. Kizginliginizi hakli görebilirim, ama beni asagilamayin. Hele baskalarinin yaninda onurumu kirmayin. Unutmayin ki ben de sizi yabancilarin yaninda güç duruma düsürebilirim. Bana haksizlik ettiginizi açiklamaktan çekinmeyin. Özür dileyisiniz size olan sevgimi azaltmaz; tersine, beni size daha çok yaklastirir. Aslinda ben sizleri oldugunuzdan daha iyi görüyorum. Bana kendinizi yanilmaz ve erisilmez göstermeye çabalamayin. Yanildiginizi görünce üzüntüm büyük olur. Biliyorum, ara sira sizi üzüyor, belki de düs kirikligina ugratiyorum. Bana verdikleriniz yaninda benden istediklerinizin çok olmadigini da biliyorum. Yukarda siraladigim istekler çok geldiyse bir çogundan vazgeçebilirim; yeter ki beni ben olarak seveceginize olan inancim sarsilmasin. Benden, "örnek çocuk" olmami beklemezseniz, ben de sizden kusursuz ana baba olmanizi beklemem. Sevecen ve anlayisli olmaniz bana yeter. Sizin çocugunuz olarak dogmak elimde degildi. Ama seçme hakkim olsaydi, sizden baska kimsenin çocugu olmak istemezdim.
Sevgiler...
